Krótka historia zawodu Komornika i postępowania egzekucyjnego.
Czasy najdawniejsze
Początki postępowania egzekucyjnego w Polsce sięgają odległych czasów. Początki egzekucji w Polsce to czasy średniowiecza, przy czym egzekucja miała charakter czysto prywatny, bez ingerencji organów czy też podmiotów nadrzędnych czy naczelnych. Egzekucja polegała na najprostszej formie wyegzekwowania od dłużnika przez Wierzyciela swoich roszczeń, przy czym Wierzyciel miał pełną dowolność w wyborze sposobów egzekucji. Egzekucja z reguły w tamtych czasach była pokazem siły wobec dłużnika i to z pewnością skuteczną realizacją odzyskiwania długu.
W czasach
najdawniejszych formą ochrony prawnej była samopomoc czyli zemsta prywatna w
postaci wyjęcia spod prawa czy nawet zabójstwa, co stanowiło co do zasady użycie siły fizycznej przez
poszkodowanego ewentualnie z pomocą swojej rodziny względnie innych osób.
Wiązało się to z klasycznym prawem zemsty, które powszechnie obowiązywało.
Czasy średniowiecza
Od czasów średniowiecza egzekwowano na podstawie wyroku sądowego i kierowano się do majątku zobowiązanego. Rola państwa polegała tylko na wydaniu podstawy prawnej czyli wyroku, a pozostałe kwestie pozostawiano w gestii uprawnionego. Samopomoc była także powszechnym sposobem egzekucji roszczeń, co przekładając na dzisiejsze czasy można przełożyć na obecne sposoby egzekucji, niemniej jednak bardziej ludzkie. Nie bez znaczenia było także prawo odwetu które z czasem zaczęto ograniczać. Dodatkowo wprowadzono instytucję przedawnienia co miało miejsce około roku 1421 w statucie płockim.
Od XVI wieku w
Polsce obserwowało się coraz większą ingerencję Państwa w stosunki egzekucyjne.
Od XVIII wieku czynności egzekucyjne powierzono m.in. komornikom ziemskim.
Pojęcie egzekucji
Samo pojęcie
egzekucji wyodrębniło się z uwagi na liczne stosunki społeczne, w których jeden
podmiot nie wykonał na rzecz drugiego podmiotu zobowiązania. Egzekucja miała
więc przynieść nie tylko społeczny skutek, ale także i może i przede wszystkim
realne odzwierciedlenie egzekwowania prawa. Sam termin egzekucja pochodzi od
łacińskiego słowa exsecutio i oznacza wykonanie kary czyli przymusowe
ściągnięcie należności. Niewątpliwie egzekucja kojarzy się także z eliminowaniem
dosłownym osób czy też już rzadko występującą karą śmierci.
Czasy zaborów i początki nowoczesności
W czasach
zaborów z uwagi na specyfikę funkcjonowania państwa obowiązywały różne ustawy w zależności od
zaboru. Nowożytną kartę w zakresie zawodu komorników otwiera w zasadzie odzyskanie
niepodległości przez Polskę, bowiem już w 1918 rok wydano Dekret Rady
Regencyjnej Królestwa Polskiego w przedmiocie przepisów dla komorników. W tym
czasie Komornicy funkcjonowali przy sądach okręgowych i posiadali status
urzędników wymiaru sprawiedliwości. W
dalszym czasie dodano wymagania wobec kandydatów na komorników, z czego najistotniejszym
elementem był obowiązek zdania egzaminu komorniczego. Zapisy te w stosunkowo
podobnej formie obowiązują i dziś adeptów do zawodu komorniczego.
Lata 30 XX wieku - wielkie przełomy w polskim prawie
Wybitny polski historyk prawa, z pochodzenia Małopolanin Józef Rafacz wspominał, iż egzekucja to prawnie określone postępowanie z pomocą państwa celem uzyskania skutku odzyskania należności, czyli odzyskania długu. W okresie międzywojennym w Polsce zaczęto się głębiej przyglądać problematyce podmiotów takich jak dłużnik i Wierzyciel oraz samemu postępowaniu egzekucyjnemu, również w aspekcie karnym. W kodeksie karnym z 1932 roku zwanym od wybitnego prawnika Kodeksem Makarewicza po raz pierwszy wskazano przestępstwa na szkodę Wierzyciela. Co ciekawe prawnicy współcześni w zasadzie jednolicie i zamienne traktują pojęcia egzekucja i postępowanie egzekucyjne, podczas gdy w czasach pomiędzy wielkimi wojnami nie było to takie oczywiste.
Jak już wspominano w latach 30 XX wieku doszło do licznych zmian w procedurach prawnych. Niewątpliwie rok 1932 był szalenie istotny dla litery prawa nie tylko dlatego że z tego roku pochodzi słynny kodeks karny, ale także w tym roku stworzono jednolity system prawa egzekucyjnego wydane rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Prawo o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Postępowaniem egzekucyjnym na mocy tego rozporządzenia zajmowały się sądy grodzkie oraz komornicy. Komornicy podobnie jak dzisiaj mieli prawo do pomocy policji wtedy nazywanej państwową. Przepisy te w zasadzie obowiązywały do uchwalenia w 1964 roku kodeksu postępowania cywilnego, który obowiązuje do dnia dzisiejszego z licznymi nowelizacjami.
Historia prawa, jak i cała historia to niesamowite opowieści o przeszłości....
Jako miłośnicy historii zapraszamy od czasu do czasu na historyczne opowieści.....
Zapraszamy na inne wpisy na naszego bloga w przedmiocie Komorników Sądowych:
Katarzyna Gajda, adwokat